Verbonden
Onze missie is het verbeteren van de kwaliteit van leven van oudere mensen door kansen te scheppen voor een vitaal en betekenisvol leven, hecht verbonden binnen de gemeenschap.
Plezierig ouder worden doe je veelal niet in je eentje. Betekenisvolle contacten blijken veel invloed te hebben op iemands kwaliteit van leven. Maar niet voor iedereen is dat eenvoudig; met een stijgende leeftijd vallen contacten weg, wordt er anders naar je gekeken, krijg je andere rollen en ook fysiek verandert er vaak veel. Hoe maken we het mogelijk dat mensen ouder kunnen worden in een sociale omgeving die bij hen past, in waardevolle rollen die inspelen op iemands mogelijkheden? Veel van onze activiteiten in 2018 waren gericht op het stimuleren en evalueren van ontmoetingen tussen generaties. Beeldvorming speelt hierin een rol: hoe kijken we naar ouderen en naar het ouder worden? Wat voor beelden hebben jongeren en ouderen over elkaar? Hoe kijken ouderen naar zichzelf? En hoe kunnen we die beelden positiever kleuren? Daarnaast ging onze aandacht uit naar de verlangens van ouderen met een niet-Westerse achtergrond, een groeiende groep in onze samenleving.
Intergenerationele verhoudingen en beeldvorming
Verbonden
Onze samenleving en publieke ruimte zijn zo ingericht dat jonge en oudere mensen elkaar nauwelijks ontmoeten. En onbekend maakt onbemind: pas bij persoonlijk, langdurig en gelijkwaardig contact kunnen negatieve stereotypen worden bijgesteld. Om die reden ontplooit Leyden Academy diverse activiteiten gericht op het onder- zoeken en verbeteren van de beeldvorming en het stimuleren van intergenerationeel contact. We lichten graag enkele onderzoeken toe.
Intergenerationele filmfestivals
In samenwerking met stichting RCOAK en fonds Sluyterman van Loo zijn in 2018 twee intergenerationele filmfestivals geëvalueerd, om het effect te meten op de beeldvorming. Tijdens de Silverscreen filmfestivals werden films met ouderen in de hoofdrol getoond om het debat over ouder worden en oud zijn tussen oud en jong (in Rotterdam) en tussen verschillende generaties (in Amsterdam) op gang te brengen. Onderzoekers van Leyden Academy brachten de ervaringen van de bezoekers in kaart. Onze conclusie is dat film een geschikt middel is om de discussie over ouder worden te faciliteren. Het is daarbij belangrijk dat de discussie zich niet alleen richt op
zorg, omdat daarmee een automatische associatie ontstaat met afhankelijk, zielig en oud, terwijl er zoveel positievere associaties zijn bij het ouder worden.
Beeldvorming over ouderen
Beeldvorming speelt een belangrijke rol in de manier waarop we naar onszelf en naar anderen kijken. We zijn bij een intergenerationeel woonconcept in Lent, bij Nijmegen, veldonderzoek gestart om na te gaan welke mechanismen bijdragen aan positievere beeldvorming bij langdurig, persoonlijk contact tussen jong en oud. Ook hebben we in samenwerking met Radius Welzijn en de gemeente Leiden de manier waarop ouderen worden aangesproken onderzocht aan de hand van brieven die ze van de gemeente ontvingen. We spraken hiervoor met vijftig Leidse ouderen. Op basis van de uitkomsten zullen brieven in de toekomst anders worden geformuleerd.
Sociaal-maatschappelijke positie en steun
In verschillende onderzoeken en activiteiten proberen we meer duiding te geven aan de conceptualisering van het ouder worden, zorg(vragen) en intergenerationele steun. Zo verrichten we veldonderzoek in een verpleeghuis en een buurthuis in Amsterdam waar we de zorgvragen, de zorgverlening, het zorgnetwerk, de sociale positie en de identiteit van ouderen in kaart brengen. Daarnaast hebben we in samenwerking met stichting RCOAK en fonds Sluyterman van Loo de rol van de directe omgeving op het thuis voelen in deze maatschappij geanalyseerd. We voerden hiervoor zes groepsgesprekken door heel Nederland. Ouderen blijken zich thuis te voelen als ze zichzelf kunnen zijn, als ze zich herkennen in hun omgeving en de mensen om hen heen. Ook is het belangrijk hoe ouderen zelf staan tegenover hun huidige levensfase en hun sociale identiteit.
The Aging Readiness & Competitiveness Report
De AARP is de grootste seniorenorganisatie ter wereld, met meer dan 38 miljoen leden. Jaarlijks onderzoekt deze Amerikaanse belangenbehartiger de kansen en uitdagingen van de snel verouderende bevolking in verschillende landen. Het meest recente Aging Readiness & Competitiveness rapport dat in september verscheen, richt zich op tien kleinere, innovatieve economieën. Het hoofdstuk over Nederland is mede tot stand gekomen met medewerking van Leyden Academy. In het voorjaar van 2019 verschijnt bovendien een speciale uitgave van de AARP over oud worden in Nederland, met onder meer een inleiding van Joris Slaets en een ‘dag uit het leven’ van Hans Ulrich uit Oegstgeest. Marieke van der Waal leidde op 12 september in Socïeteit de Witte in Den Haag het AARP Thought Leadership Salon Dinner, een dinerdebat tussen een select gezelschap afgevaardigden vanuit het bedrijfsleven, de wetenschap, ouderenbonden en de overheid over goed oud worden in Nederland.
Welbevinden oudere migranten
Verbonden
Ouderen met een niet-Nederlandse achtergrond vormen een snelgroeiende groep in de Nederlandse samenleving. Nederland telde begin 2017 in totaal 800.000 migranten van 55 jaar en ouder. De meeste migranten in Nederland zijn westerse migranten, daarnaast zijn de grootste groepen niet-Westerse migranten in absolute aantallen ouderen uit Suriname, Turkije, Marokko, de Nederlandse Antillen en Aruba. Ondanks toenemende aandacht voor de positie van deze ouderen, weten we nog weinig over hun welbevinden. Hoe ervaren zij het ouder worden, wat zijn hun wensen en behoeften en hoe zien zij hun rol in de maatschappij? Door een combinatie van factoren, zoals hun migratieverleden en hun sociaaleconomische positie, zijn ouderen met een niet-Nederlandse achtergrond relatief kwetsbaar.
In het eerste kwartaal van 2018 hebben we acht focusgroepen met ouderen met een niet-Nederlandse achtergrond georganiseerd. De resultaten worden op 19 februari 2019 gepresenteerd tijdens het IMISCOE-congres bij Leyden Academy. We hebben daarnaast een vergelijkende studie gedaan naar de positie van Turkse en Marokkaanse ouderen in België en Nederland. De onderzoeksresultaten zijn in juni verschenen in vakblad Gēron. Ook hebben we een literatuurstudie uitgevoerd, waarover in december is gepubliceerd in het Tijdschrift voor Gerontologie en Geriatrie.
Levensles
Verbonden
Van de studenten die een zorgopleiding volgen, kiezen er maar weinigen uiteindelijk voor een loopbaan in de ouderenzorg. Met het groeiende aantal ouderen is dat zorgwekkend. In Nederland wonen ongeveer 110.000 mensen in een verpleeghuis, in 2025 zullen dat er naar verwachting ruim 140.000 zijn. En dat terwijl er nu al ruim 10.000 vacatures in deze sector onvervuld zijn. Om jonge mensen te enthousiasmeren voor een loopbaan in de ouderenzorg, ligt de sleutel in ontmoetingen tussen jong en oud: door persoonlijk contact ontstaat waardering en kunnen beelden worden bijgesteld. Dit is één van de redenen dat Leyden Academy en het Jo Visser fonds het programma Levensles hebben opgezet. Met diverse initiatieven willen we jong en oud met elkaar in contact brengen en begrip en bewustwording over elkaars wensen en behoeften vergroten.
Zo brengen we in het project Zomervisite jongeren op een laagdrempelige manier in contact met ouderen en hun woon- en leefwereld. In juli en augustus hebben ruim veertig jongeren samen met ouderen iets ondernomen; zo hebben ze gewandeld, koffie gedronken, een ijsje gegeten, foto’s bekeken en zijn ze zelfs naar de kermis geweest. Het verbaasde deelnemers dat de ouderen vaak zo open zijn en veel over zichzelf en over vroeger vertelden. Wat de deelnemers vooral terugkregen van de ouderen was waardering. Deze ervaring bezorgde de deelnemers een duidelijker beeld van ouderen en van de zorg eromheen.
Senior Coaching
Verbonden
Helaas kiezen steeds minder jonge mensen voor een loopbaan in de ouderenzorg. Tegelijkertijd zijn er steeds meer oudere medewerkers voor wie het werken in de zorg fysiek en mentaal zwaar wordt. Het uitgangspunt van Senior Coaching is dat jongere en oudere werknemers elkaar kunnen helpen om langer en met meer plezier in de ouderenzorg te werken. Met Senior Coaching willen Leyden Academy en het Jo Visser fonds achterhalen of ervaren zorgverleners betrokken kunnen worden bij de begeleiding van stagiaires en jonge medewerkers, zodat jonge mensen voor de ouderenzorg behouden blijven én oudere zorgmedewerkers er aantrekkelijke nieuwe taken bij krijgen. Het idee is ingediend op de Broedplaats van PGGM&CO en in het voorjaar van 2018 als winnaar gekozen.
We hebben bij drie zorgorganisaties verkend welke gedachten en ideeën bestuurders, stagiaires, HR-adviseurs, senior zorgmedewerkers, opleiders en recent gepensioneerden hebben bij dit onderwerp en of er draagvlak zou zijn voor het concept Senior Coaching. In januari 2019 vinden bij een zorgorganisatie aanvullende groepsgesprekken met oudere en jongere medewerkers plaats. Op basis hiervan wordt door Leyden Academy, het Jo Visser fonds en PGGM&CO bekeken hoe de pilot verder kan worden vormgegeven.
Ouderen op televisie
In 2018 kwamen er steeds meer succesvolle televisieprogramma’s met ouderen in de hoofdrol. Zo keken meer dan anderhalf miljoen mensen naar The Voice Senior en waren er kijkcijferhits als Het geheime dagboek van Hendrik Groen, reisprogramma We zijn er bijna en datingshow Hotel Romantiek. Diverse media benaderden Leyden Academy om dit succes te verklaren. ‘Waar ze enkele jaren terug in de media veelal werden neergezet als weerloos en incapabel, lijken de ouderen van nu nog volop van het leven te genieten, zijn ze assertief en avontuurlijk’, bevestigde onderzoeker Jolanda Lindenberg op NOS.nl. Ouderen zijn geen minderheid meer en de babyboomers die nu de pensioengerechtigde leeftijd bereiken zijn actief, gewend hun eigen keuzes te maken en zeer mondig, aldus Lindenberg in het Algemeen Dagblad. Dit thema kwam in augustus ook ter sprake in de talkshow EO NieuwLicht Café. Professor Erik Scherder en Jolanda Lindenberg gingen er in debat met presentator Tijs van den Brink en een enthousiast publiek. Het programma is als podcast terug te luisteren.
Generaties over de grens
Verbonden
Er zijn in Nederland talloze voorbeelden van projecten waarin jongeren en ouderen samen wonen, met elkaar activiteiten ondernemen en elkaar helpen. We bundelden de mooiste voorbeelden al in de publicaties Generaties huizen samen (2016) en Generaties (net)werken samen (2017). Maar hoe zit het eigenlijk met soortgelijke projecten in het buitenland? Samen met het Aedes-Actiz Kenniscentrum Wonen-Zorg en het Jo Visser fonds gingen we op zoek naar inspirerende intergenerationele initiatieven. In de publicatie Generaties over de grens hebben we projecten verzameld van over de hele wereld: van Japan tot Zuid-Afrika, van Australië tot België. Veel landen kampen met dezelfde uitdagingen en blijken – vaak onafhankelijk van elkaar – vergelijkbare initiatieven te ontwikkelen. Zoals de huisvesting van studenten bij ouderen die een kamer over hebben in steden met krapte op de woningmarkt. Sommige projecten zijn meer cultureel bepaald, zoals de initiatieven in Azië die erop gericht zijn om tradities en gebruiken over te dragen op de volgende generaties.
De publicatie is op 10 oktober gepresenteerd tijdens het congres Expeditie Begonia en op 28 november tijdens de conferentie Een nieuwe generatie ouderen(zorg).
